وحشت کارآفرینان از سرنوشت ما - سرمایه گذاری ایکیوسی

دنیای اقتصاد در ادامه نوشت: طی چند ماه گذشته، جک ما میلیاردر چینی و بنیان گذار گروه علی بابا و انت به دلیل مقابله با دولت به سوژه خبر ها تبدیل شده است. او که به دنبال انتقاد از قانون گذاران و بانک های دولتی در اکتبر سال گذشته از انظار عمومی پنهان شده بود، پس از مدتی با انتشار ویدئویی از خودش به شایعات درباره مرگش انتها داد؛ اما حتی این ویدئو که محتوایش کاملا از پیش معین شده بود هم نتوانست به گمانه ها درباره شرایطش پاسخ دهد.

روز آدینه دوازدهم مارس، فایننشال تایمز با انتشار تصویری هوایی از رفت و آمد های جت شخصی آقای ما گزارش کرد که او طی این مدت در چین بوده است. حالا که صاحب این غول فناوری چینی در برابر ساختار قدرت حکومت سر خم نموده، سوال بسیاری از استارت آپ ها و کارآفرینان چینی این است که آیا چنین سرنوشتی در انتظار همه ماست؟ طی 40 سال گذشته، اقتصاد چین به طرز چشمگیری آزاد شده تا جایی که این کشور در حال حاضر یکی از قطب های رشد مالی دنیا است.

حالا رئیس جمهور شی جین پینگ قصد اجرای نقشه جاه-طلبانه ای را دارد تا با تبدیل کشورش به یک نیروگاه دیجیتال و سلطه بر عرصه فناوری کشور های رقیب را کنار بزند؛ اما حالا او به یک مانع غیرمنتظره برخورد نموده است؛ سرکوب شدید امپراتوری جک ما توسط حکومت. طبق گفته کارآفرینان محلی و سرمایه گذاران خطرپذیر، با اینکه شی میخواهد چند تریلیون دلار را خرج خودکفایی چین کند، اما سقوط ناگهانی جک ما از عرش به فرش حالا بسیاری را در بخش فناوری ترسانده است.

صاحب یک استارت آپ در ژجیانگ، محل زندگی جک ما به بلومبرگ می گوید: دیگر آرزو ندارم کسب وکارم به اندازه علی بابا پیروز باشد، چون می ترسم ناخودآگاه زیر ذره بین دولت بروم. یکی دیگر می گوید دیگر برای عموم سخنرانی نمی نماید و میخواهد روی گسترش کسب وکار روباتیکش در خارج از کشور تمرکز کند.

یک سرمایه گذار که در ده ها استارت آپ سرمایه گذاری نموده می گوید داستان جک ما باعث می گردد کارآفرینان دل و جرات و جسارت خود را از دست بدهند، به خصوص آن هایی که می خواهند با شرکت های دولتی رقابت نمایند. هر سه نفر از بلومبرگ خواستند نامشان فاش نگردد تا بتوانند آزادانه درباره این موضوع سیاسی حساس صحبت نمایند.

ربکا فانین، بنیان گذار گروه تحقیقاتی سیلیکون دراگون ونچر می گوید ماجرای جک ما می تواند نقطه عطفی برای بخش فناوری چین باشد. البته اقدامات سختگیرانه علیه گروه علی بابا، گروه انت و سایر غول های فناوری چین، حامیانی هم دارد، هم در داخل حکومت و هم خارج از آن که معتقدند نابود کردن تاکتیک های انحصارطلبانه و پرورش نوآوری در استارت آپ ها یک اقدام ضروری است که اگر اجرا نگردد، امکان رقابت استارت آپ ها از بین می رود؛ اما مصاحبه با بیش از 10 موسس کسب وکار و سرمایه گذار چینی حاکی از نگرانی گسترده این افراد بابت عدم شفافیت دولت و سرکوب شدید عقاید مختلف است.

برخی ها بر این باورند که دولت از جاه طلبی هایش دست خواهد کشید و درباره ورود به صنایعی که به لحاظ استراتژیک مهم هستند، تجدید نظر خواهد نمود. برای آقای شی که دولتش در پنجم مارس از طرح مالی پنج ساله رونمایی نموده، ریسکش این است که یک طبقه کارآفرین عصبی و نگران، کمپین او در راستای کاهش وابستگی به فناوری های آمریکایی را عقب می اندازد.

مدل کارآفرینی بالا به پایین چین دقیقا نقطه مقابل مدل آمریکاست. در آمریکا، پیشرفت فناوری سال هاست که در دستان بنیان گذاران مستقلی مثل جف بزوس و بیل گیتس و ایلان ماسک بوده است. هیچ کشوری وجود ندارد که صنعت فناوری اش در سطح دنیای باشد و همزمان، سعی در مهار کارآفرینانش داشته باشد.

لیزی لیو، استادیار دانشگاه جورج تاون که درباره تجارت الکترونیکی و سیاست های مالی چین تحقیق نموده می گوید: مواجهه با دولت چین، بده بستانی است که یک سمت آن نوآوری و سمت دیگرش، قانون گذاری است. ایجاد توازن میان این دو خیلی سخت است. چقدر قانون ضروری است؟ و چطور از اعمال قانون بیش از حد که مانع از نوآوری و رشد می گردد جلوگیری کنیم؟ قبل از اعمال قوانین سختگیرانه در خصوص جک ما، اهمیت و صندلی او در چین انکارناپذیر بود.

او یک تنه، جف بزوس، بیل گیتس و استیو جابز چین بود، با توجه به اینکه قبل از آنکه او در سال 1999 از شغل معلمی استعفا دهد و علی بابا را تاسیس کند، تعداد کارآفرینان پیروز در کشورش انگشت شمار بود. 15 سال بعد، سهام علی بابا در بورس و اوراق بهادار نیویورک به عرضه گذاشته شد. یکی از عظیم ترین عرضه اولیه های دنیا.

توجه سرمایه گذاران چینی به این معدن طلا جلب شد. طبق گزارش وب سایت تحقیقات بازار Preqin، آن ها استارت آپ ها را غرق پول کردند و تا سال 2015، ارزش معاملات که در سال 2013، فقط 2/ 5 میلیارد دلار بود تا 4/ 56 میلیارد دلار افزایش یافت.

این حجم پول، موتور رشد اقتصاد چین را با قدرت و سرعت به حرکت درآورد و یاری کرد دومین اقتصاد دنیا، به نخستین رقیب واقعی آمریکا در حوزه تکنولوژی تبدیل گردد. تا سال 2018، درآمد چین از سرمایه گذاری های خطرپذیر درست به اندازه آمریکا بود. تعداد تک شاخ هایش نیز با آمریکا برابر بود (استارت آپ هایی که هنوز به عرضه عمومی گذاشته نشده اند و ارزششان دست کم یک میلیارد دلار است). شرکت هایی که در این دوران شکوفایی به وجود آمدند، از جمله ByteDance، Meituan و Pinduoduo به مطرح ترین شرکت های حوزه فناوری در سطح دنیا تبدیل شدند. اما حالا ماجرای آقای ما شبیه به قصه های عبرت آموز شده.

پس از آنکه او در سخنرانی ای در ماه اکتبر گذشته، قانون گذاران را به باد انتقاد گرفت، دولت از عرضه اولیه 35 میلیارد دلاری گروه او جلوگیری کرد. چند هفته بعد، پکن، تحقیقات ضدانحصاری ای را علیه گروه علی بابا آغاز کرد. ما از انظار عمومی ناپدید شد تا اینکه در ژانویه، پس از مدت ها غیبت و در بحبوحه اخبار ضد و نقیض درباره مرگش، ویدئویی با محتوای ظاهرا از پیش معین شده از او منتشر شد که در آن، درباره اهمیت آموزش در مناطق روستایی صحبت کرد؛ سیاستی که جزو اولویت های حزب کمونیست چین است. شایعات درباره شرایط او کماکان ادامه دارد، هرچند ماه گذشته، او در حال گلف بازی دیده شده است.

صاحب استارت آپی که ساکن استان ژجیانگ است می گوید او و سایر کارآفرینان محلی دیگر در گروه وی چتشان درباره او صحبت نمی نمایند. قبل از سرکوب جک ما، آن ها همواره جشن هایی به بهانه این چهارمین مرد ثروتمند چین یا به اصطلاح خودشان، Ma Laoshi برگزار می کردند.

Ma Laoshi یعنی آموزگار ما. اما او و تیم مدیریتی اش حالا به این نتیجه رسیده اند که پرونده جک ما، تنها و آخرین پرونده در این رابطه نیست. به همین علت آن ها تصمیم گرفته اند سراغ خدماتی که حساسیت دولت چین را برمی انگیزد نروند و قصد دارند کارشناسان بیشتری در حوزه روابط دولتی استخدام نمایند.

از فروشنده ها خواسته شده از به کار بردن اسم هایی مثل عظیم ترین شرکت یا بهترین شرکت در صنعت فناوری اجتناب نمایند تا از جلب توجه ناخواسته دولتی جلوگیری گردد. صاحب استارت آپ اهل ژجیانگ می گوید: دولت می گوید شرکت های خصوصی نقش مهمی در اقتصاد چین دارند و با تمام وجود از ما حمایت می نمایند، اما حقیقت این است که دولت به بخش خصوصی اعتماد ندارد. مقامات پکن به درخواست ها برای اظهار نظر درباره این موضوع، جوابی ندادند.

کارآفرین دیگری که یک استارت آپ حوزه نرم افزار دارد می گوید سعی دارد توجه و رضایت دولت را جلب کند تا حمایت آن ها را داشته باشد. او از صندوق های سرمایه گذاری دولتی دعوت نموده بخش اعظمی از سهام شرکتش را بخرند. او نیز که از ترس اقدامات تلافی جویانه، نمی خواست نامش فاش گردد، گفت: این اجتناب ناپذیر است که بوروکرات های دولتی، کنترل این شرکت ها را در دست خواهند گرفت.

سرمایه گذار چینی می گوید سرکوب ضدانحصاری پکن ممکن است در کوتاه مدت، تاثیر مثبتی روی استارت آپ ها بگذارد، چون لازم نیست نگران باشند که زیر پای غول هایی مثل تنسنت و علی بابا له شوند؛ اما معتقد است در بلندمدت، دخالت دولت به رشد و نوآوری ضربه خواهد زد. احتیاط فعالان این صنعت تا حدی به این دلیل است که چین مدرن، هیچ گاه در چنین شرایطی نبوده. به دنبال جنبش اصلاحات دنگ شیائوپینگ که دهه 1970 آغاز شد، بخش خصوصی تازه پر و بال گرفته و معنا پیدا نموده.

هیچ رویه قضایی و پرونده ضد انحصاری ای از گذشته وجود ندارد. مقامات نیز هدایت کافی برای تفسیر قوانین جدید ارائه ننموده اند و این اوضاع را بدتر می نماید. چین طی هفته های اخیر سعی داشته به کارآفرینان اطمینان خاطر دهد. گاهی پیروز بوده، گاهی هم نه.

یک روزنامه دولتی از پونی ما از موسسان تنسنت، رن ژنگفی موسس هوآوی، لی جون موسس شیائومی و سایر بنیان گذاران میلیاردر تجلیل نموده که به اصلاحات مالی چین جانی تازه بخشیدند؛ اما از جک ما که شناخته شده ترین مرد حوزه کسب وکار چین است نامی نبرده است. کارآفرین حوزه روباتیک که حالا بیشتر زمانش را صرف گسترش کسب وکارش در خارج از کشور می نماید، می گوید: اتفاقی که برای جک ما افتاد نشان دهنده این است که هیچ کس در امان نیست. یک ضرب المثل قدیمی می گوید همراهی با یک قدرت مطلق، مثل قدم زدن با یک ببر است. هیچ وقت نمی توانی پیش بینی کنی که یک ببر، کی علیه تو خواهد شد.