آنالیز گلوگاه توسعه صنعت تجهیزات مخابرات کشور، چرا بر خریدهای اپراتورهای مخابراتی نظارت نمی گردد؟ - سرمایه گذاری ایکیوسی

گروه علم و پیشرفت خبرنگاران؛ اگر بگوییم باید بر خریدهای اپراتورهای مخابراتی نظارت گردد، زیرا آنها گلوگاه توسعه صنعت تجهیزات مخابرات کشور هستند؛ نخستین سوالی که به فکر می رسد این است که چرا باید بر فرآیندهای خرید در شرکت های خصوصی نظارت گردد؟ مگر اپراتورهای مخابراتی جزئی از بخش خصوصی نیستند؟

اما واقعیت این است که زیرساخت های مخابراتی در اغلب کشورهای جهان به اسم یکی از مصادیق کالاهای عمومی با ابعاد امنیتی حساس به تعداد می ­آیند. پیرو همین حساسیت هم در عمل می بینیم که توسعه زیرساخت های مخابراتی در کشورها، از سوی تعداد محدودی شرکت ارائه دهنده خدمات مخابراتی انجام می گردد. بنابراین اپراتورهای مخابراتی در همه کشورها جزء حیاتی، امنیتی و البته ارتباطی جامعه به تعداد می فرایند و مسائل مربوط به آنها هم نه فقط در محدوده شرکت بلکه در ابعاد کلان کشور دیده می گردد.

چرا می گوئیم در همه کشورها اپراتورهای مخابراتی مهم اند؟

چند وقت پیش تصمیم دولت امریکا برای اختصاص 1.9 میلیارد دلار برای جایگزینی تجهیزات مخابراتی هواوی در آمریکا خبر ساز شد

تجربه کشورهای مختلف درباره اپراتورهای مخابراتی نشان می دهد که همواره این صنعت از اهمیت بالایی بین صنایع برخوردار بوده است.

در چنین شرایطی است که دولت­ ها سعی می­ نمایند به منظور تضمین دسترسی همگانی به خدمات مخابراتی و محافظت از امنیت ارتباطات شهفرایندان، با استفاده از ابزارهای تنظیم گری یا حضور در ساختار مالکیتی شرکت های مخابراتی، در رویه­ های تصمیم­ گیری و اقدامات این شرکت­ ها مداخله نمایند.

چند وقت پیش انتشار خبر اختصاص 1.9 میلیارد دلار برای جایگزینی تجهیزات مخابراتی هواوی در آمریکا خبر ساز شد؛ رویترز بیان کرد که دولت آمریکا میخواهد به بهانه نگرانی از حفظ امنیت ملی، تجهیزات مخابراتی که به وسیله شرکت های مختلف چینی در بخش های روستایی نصب شده اند را حذف کند. تا پیش از این به علت عدم سودآوری مالی قابل توجه و هزینه های بالا، شرکت های مخابراتی بزرگ آمریکایی تمایلی به فعالیت به در منطقه ها دورافتاده و روستایی نداشتند.

بعلاوه شرکت هواوی که امروز از بزرگترین شرکت های مخابراتی جهان است، در سال 1988 به وسیله رن ژنگفی، یک بازنشسته سپاه مهندسی ارتش آزادی بخش خلق چین تأسیس شد. باوجود اینکه این شرکت به صورت یک شرکت خصوصی به ثبت رسیده است اما همواره رابطه نزدیک و تنگاتنگی با حاکمیت چین دارد.

اگرچه هواوی به صورت یک شرکت خصوصی به ثبت رسیده اما همواره رابطه نزدیک و تنگاتنگی با حاکمیت چین دارد

هواوی با هدف ساخت سوئیچ های شبکه مخابراتی تاسیس شد و وقتی که آغاز به کار کرد 2 هزار شرکت دیگر هم در چین با همین هدف فعالیت می کردند. اما برخلاف سیاست سایر شرکت ها در آن مقطع، ژنگفی اصلی ترین استراتژی هواوی را عدم تکیه به انتقال فناوری به وسیله ایجاد کسب وکارهای مشترک با شرکت های خارجی گذاشت؛ وی معتقد بود خارجی ها هیچگاه لبه فناوری را در اختیار فراورینمایندگان چینی قرار نمی دهند. به همین منظور تمرکز شرکت هواوی روی تحقیق و توسعه گسترده داخلی و ساخت سوئیچ هایی نهاده شد که شرکت های خارجی علاقه ای به انتقال آن به چین نداشتند.

البته وقتی به اهمیت خدمات شرکت های مخابراتی برای دولت ها اشاره می کنیم باید این نکته را هم از نظر دور نکنیم که آنالیز نمونه های پیروز جهانی در حمایت دولت ها از فراوری داخل نشان می دهد که برخلاف بسیاری از سیاست های حمایتی در ایران، نه تنها حمایت از فراورینمایندگان داخلی هیچ گاه به صورت عمومی و بی قیدوشرط نبوده است، بلکه حمایت ها همواره مشروط به ارتقاء کیفیت برای رقابت در سطح بین المللی و جلب رضایت مصرف نمایندگان بوده است.

آیا اپراتورهای مخابراتی، می توانند برگ برنده توسعه صنعت تجهیزات مخابرات کشور باشند؟

در کشور ما سهم قابل توجهی از خدمات زیرساختی مخابراتی در بخش ثابت به وسیله شرکت ارتباطات زیرساخت و شرکت مخابرات ایران و در بخش سیار به وسیله دو اپراتور همراه اول و ایرانسل ارائه می گردد که مالکین اصلی آن­ها دولت و نهادهای حاکمیتی به تعداد می آیند.

برآوردها حاکی از آن است که اپراتورهای مخابراتی کشور برای توسعه و نگهداری زیرساخت­ های مخابراتی خود، مجموعا سالانه تا یک میلیارد دلار صرف خرید تجهیزات مخابراتی می ­نمایند، بعلاوه در سال 99 بیشترین اندازه واردات کالای سرمایه ­ای کشور مربوط به ایستگاه­ های مخابراتی بوده است.

در سال گذشته بیشترین اندازه واردات کالای سرمایه ­ای کشور مربوط به ایستگاه­ های مخابراتی بوده است

در چنین شرایطی آنالیز­ ها حاکی از آن است که در طول سالیان گذشته باوجود این بازار بزرگ و وجود توان فنی و فراوریی در کشور، سهم فراوریات داخلی در توسعه زیرساخت­ های مخابراتی کشور بسیار ناچیز بوده است.

ریشه­ یابی علل عدم تحقق استفاده حداکثری از توان فراوری داخل در حوزه فاوا نشان می دهد، رویه­ های فعلی تدارک و خرید تجهیزات مخابراتی به وسیله اپراتورها کشور، یکی از موانع اصلی توسعه صنعت تجهیزات مخابراتی کشور بوده است.

صنعت تجهیزات فاوا همواره در تصرف شرکت های بزرگ جهانی بوده اما شرکت های نوپا نشان داده اند این صنعت دست نیافتنی هم نیست

چرا خرید تجهیزات اپراتورها،گلوگاه توسعه صنعت مخابرات شده است؟

اکنون می توانیم به این سوال که بر چه اساس می گوییم که باید بر خریدهای اپراتورهای مخابراتی که شرکت هایی با سهامداری غیردولتی هستند، نظارت گردد، پاسخ دهیم. اگرچه این شرکت ها جزء بخش های دولتی نیستند؛ اما بخش عمده­ ای از مالکیت اپراتورهای مخابراتی کشور در اختیار نهادهای دولتی و حاکمیتی است.

با این وجود نظارت شفاف و موثری بر تدارکات و خریدهای گسترده خارجی این اپراتورها اعمال نمی ­گردد.

بعلاوه علیرغم تاکید کارشناسان بر لزوم نهاده شدن این اپراتورها در ذیل مصوباتی نظیر قانون حداکثر استفاده از توان فراوری داخل و قانون برگزاری مناقصات کشور، همچنان فرآیندهای تدارکاتی این اپراتورها تابع آیین­ نامه­ های داخلی غیرشفاف آن­ها است و در این بخش بیشتر تابع قوانین شرکت های خصوصی هستند.

اگرچه موضوع خرید اپراتورها در ظاهر مربوط به چند شرکت های خصوصی است اما خاتمه زنجیره ای از چالش ها به تضعیف صنعت تجهیزات مخابراتی می رسد

این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می نماید که یادآور شویم که رویه ­های جاری تدارکاتی در اپراتورهای مخابراتی کشور منجر به چالش­ هایی نظیر عدم آگاهی فراورینمایندگان از احتیاجمندی ­ها و خریدهای اجرا شده، استفاده بی رویه از شیوه ­های ترک تشریفات و مناقصات محدود و به طوری کلی رواج اقدامات سلیقه ای در خرید تجهیزات مخابراتی مورد احتیاج این شرکت­ ها شده است.

در ابعاد کلان هم اگرچه این موضوع در ظاهر مربوط به چند شرکت های خصوصی است اما پیغامد این چالش ها حذف محصولات داخلی به بهانه های مختلف و کاهش تمایل فراورینمایندگان داخلی به سرمایه گذاری در ساخت محصولات نو مخابراتی بوده است و در نهایت تضعیف صنعت تجهیزات مخابراتی را در پی دارد.

چه راهی برای شفاف شدن مناقصات و خریدهای اپراتورهای دولتی و شبه دولتی وجود دارد؟

همواره بعد از اینکه چالش ها و مسائل موجود را نمایان می کنیم، ارائه راه حل و پیشنهاد برطرف مشکل هم مورد انتظار است.

با توجه به اشکالاتی که در جریان خریدها احصاء شده است، شفاف سازی مناقصات و قراردادهای خرید محصولات مخابراتی، یکی از اقداماتی است که پیگیری اجرای کامل و صحیح آن امری لازم است.

علیرغم قانون نو حداکثر استفاده از توان فراوری داخل و مشمول بودن شرکت های دارای سهام دولتی و حاکمیتی به رعایت مفاد این قانون، به علت فراهم نشدن زیرساخت های مناسب و لازم، همچنان فرایند خریدهای خارجی و مناقصات شرکت های حاکمیتی نظیر شرکت مخابرات ایران، همراه اول و ایرانسل از شفافیت قابل قبولی برخوردار نیستند.

در شرکت ارتباطات زیرساخت هم فرایند تعریف احتیاجمندی ها در مناقصات و بعلاوه پروژه های توسعه از نوع خود که زمینه ساز شکل گیری پروژه های ترک تشریفات و عدم الزام به مناقصه هستند، عمدتاً از شفافیت کمی برخوردارند، این در حالی است که مطابق قانون مناقصات و قانون ارتقاء نظام سلامت اداری کشور اطلاعات مربوط به تمامی معاملات بخش دولتی، اعم از مناقصه یا ترک تشریفات و عدم الزام به برگزاری مناقصه باید در سامانه های مربوطه ثبت و در اختیار عموم قرار گیرد.

یاری بزرگ معین تکلیف شمول قوانین عمومی بر اپراتورهای مخابراتی در توسعه صنعت مخابرات

اما سال جاری که سال فراوری، پشتیبانی ­ها و مانع زدایی­ ها، نامگذاری شده، نباید از نقش نهادهای سیاست گذار، قانون گذار و یاری بخش های نظارتی در بهبود رویه های نامطلوب در خریدهای مخابراتی غافل شد.

لازم است نهادهای متولی نظیر مجلس شورای اسلامی، سازمان بازرسی کل کشور، وزارت ارتباطات و وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای تحقق مانع زدایی در صنعت تجهیزات مخابرات نسبت اصلاح رویه ­های تدارکاتی این شرکت­ ها و برطرف ابهامات مربوط به شمول قوانین عمومی کشور بر اپراتورهای اصلی مخابراتی کشور اقدام نمایند.

معین تکلیف شمول قوانین عمومی کشور بر اپراتورهای اصلی مخابراتی کشور در سال فراوری، پشتیبانی ­ها و مانع زدایی­ ها، می تواند قدم بزرگی در یاری به توسعه صنعت تجهیزات مخابراتی در کشور باشد.

انتهای پیغام/